Haat komt op sociale media zelden van één persoon. Vaak is iemand doelwit van een storm aan reacties, niet zelden aangemoedigd of aangestuurd door iemand met veel volgers – zie deze recente column van Sander Schimmelpenninck over Wierd Duk en Geert Wilders. In de wetenschappelijke literatuur wordt dit networked harassment genoemd – als vertaling stel ik genetwerkte intimidatie voor. Communicatiewetenschapper Alice Marwick onderzocht [open access] waarom mensen dat doen.
Marwick maakt een onderscheid tussen dyadic harassment, waarbij één persoon een ander lastigvalt; normalized harassment, waarbij schelden en beledigen normaal zijn geworden, zoals in bepaalde online gamewerelden; en networked harassment, waarbij een individu belaagd wordt door een groep mensen die met elkaar verbonden zijn via sociale media. Het zijn veelal feministische wetenschappers die hiernaar onderzoek hebben gedaan en zij wijzen op de misogyne aard van deze intimidatie. Er zit dus een ideologische component achter deze vormen van pesten.
Methode
Marwick plaatste een oproep op Twitter, Reddit en Craigslist voor respondenten boven de 18 die wel eens lastig zijn gevallen online. Ze interviewde 28 mensen, waaronder 9 medewerkers van Trust & Safety teams van verschillende platforms. Daarvan identificeerden 18 zich als vrouw, 7 als man en 3 als non-binair/trans. Het merendeel was wit en Amerikaan. De interviews zijn gecodeerd volgens de beginselen van de gefundeerde theoriebenadering.
Het was natuurlijk beter en interessanter geweest om daders te interviewen. Marwick geeft aan dat herhaalde pogingen om daders te vinden op niets uitliepen. Waarschijnlijk omdat mensen niet willen toegeven dat zij sociaal onacceptabel gedrag vertonen óf omdat zij hun gedrag zelf niet zien als een vorm van lastigvallen.
Resultaten
Op basis van de interviews maakte Marwick een model van genetwerkte intimidatie, zie de figuur. Het begint met een beschuldiging: iemand constateert een schending van een norm en koppelt die aan een specifiek persoon, merk of organisatie (het doelwit). Daarmee wordt een rechtvaardiging voor intimidatie gecreëerd. Vaak wordt hier iemands identiteit bijgehaald: iemand is non-binair én moslim, of man en wit. De morele rechtvaardiging komt soms pas achteraf, als de storm al woedt en er naar extra argumenten wordt gezocht wanneer aanvankelijke aannames niet kloppen.
De beschuldiging wordt vervolgens versterkt door één of meerdere belangrijke accounts of netwerkknooppunten. Leden van zijn netwerk, volgers dus, sturen vervolgens individueel berichten aan het doelwit: ad hominem-aanvallen, beledigingen, scheldwoorden en in de ergste gevallen doodsbedreigingen, verkrachtingsbedreigingen en daadwerkelijk geweld. Omdat de versterker vaak zelf niet zulke dingen zegt of doet, is het lastig verantwoordelijkheid toe te schrijven of vast te stellen.
Op sociale media bestaan verschillende groepen met tegenovergestelde waarden naast elkaar, zoals extreemlinks en extreemrechts. We noemen ditcontext collapse.Sommige normschendingen, schrijft Marwick, worden breed gedeeld, zoals het laten poepen van een hond in de metro. Maar bij genetwerkte intimidatie gaat het vaak om een verschil in normen. De aanstichter zit in een andere groep dan het doelwit. Maar het gaat hier niet om een grote groep gezichtsloze mensen. Dit genetwerkte publiek bestaat uit mensen die elkaar ‘kennen’, die al langer elkaar volgen, die normen en waarden met elkaar delen. Dit is relevant om meerdere redenen:
“First, content that contains moral outrage spreads more rapidly within like-minded networks than other content on social media (Brady et al., 2017). Second, certain forms of internet conflict, known as “drama,” are more common in front of audience members, who may see them as forms of entertainment (Miller, 2016;Regan & Sweet, 2015). Third, the audience participates directly in networked harassment by responding to the amplified justification. The thousands of tweets or negative comments received by my participants, in most cases, were not from high-profile accounts, but members of their audience or of online communities” (p. 8).
Als gevolg van de aanval ervaren doelwitten vaak stress, depressie en andere psychologische schade, waarna ze zelfcensuur toepassen of soms van sociale media afgaan. Voor de daders zijn er juist positieve gevolgen: hun ideologische consensus wordt versterkt door het hebben van een gemeenschappelijke vijand. De symbolische grenzen tussen de groepen worden versterkt. Anders gezegd: intimidatie wordt zo een regulerende kracht om iemand in de publieke sfeer het zwijgen op te leggen.
Implicaties
In het model is een essentiele rol weggelegd voor de versterker. Bestaande regels van platformen gaan echter uit van het bovengenoemde dyadische model. Sociale netwerken moeten dus het versterkende effect erkennen van ‘veelgevolgde netwerkknooppunten’ zodat zij grotere verantwoordelijkheid gaan dragen voor hun online acties als ze anderen het zwijgen opleggen. Marwick hoopt dat haar model zal leiden tot creatieve oplossingen openen voor intimidatie en inhoudsmoderatie.
Dit onderzoek laat zien dat genetwerkte intimidatie veel meer is dan pesten, het is een tactiek die wordt gebruikt door politieke en ideologische groepen. Het is daarom belangrijk online haat ook zo te benoemen: als bewuste tactiek bepaalde groepen het spreken in de publieke sfeer onmogelijk te maken. Dat bedreigt de democratie.
Luister ook deze aflevering van Onder Mediadoctoren over geweld tegen politici.
Lees ook deze blogpost over hoe een negatieve populistische toon van politici zorgt voor meer engagement op sociale media.
